Familie-epos over liefde en ballingschap

‘De ontwortelden’ van Catherine Bardon is het eerste deel van een prachtig familie-epos.

Wilhelm Rosenheck en Almah Kahn ontmoeten elkaar in het mondaine Wenen van begin 1930.
Wilhelm, enige zoon, gaat niet de drukkerij van zijn vader overnemen maar wordt journalist en Almah studeert voor tandarts.
Ze zijn stapel verliefd en gaan uit, zoveel ze kunnen. Wenen is een metropool van schoonheid en kunst en deftige families leven er lustig op los. Beiden zijn liberale Joden en niet betrokken bij de wetten en normen die bij het joodse geloof horen. Toch worden ze daarmee geconfronteerd als het antisemitisme meer en meer toeneemt. In eerste instantie denken ze niet aan vluchten, maar als hun huis niet meer veilig is en er razzia’s komen wordt dat anders.
In 1939 is de kans om naar Amerika te gaan verkeken, omdat Oostenrijk bij het Duits Rijk is ingelijfd.
Dan dient zich een bijzondere mogelijkheid aan. President Roosevelt heeft vrije landen opgeroepen om Joden op te vangen. De animo is niet zo groot, maar de Dominicaanse Republiek gaat een project starten waar Wilhelm en Almah zich voor opgeven. Samen met hun kleine zoontje Frederick, vertrekken ze.
Het wordt een lange reis met tussenstops in Zwitserland en Lissabon totdat ze eindelijk in Sosúa
aankomen. Het klimaat is er heerlijk in vergelijking met de kou en honger in Oostenrijk.
Hier is de DORSA opgericht om de kolonisten te laten werken op een verlaten stuk grond dichtbij de zee.
Van de politiek krijgen ze de eerste jaren niet veel mee. Alles moet opgebouwd worden, huizen, winkels, dokterspost, scholen en wegen. De groep heeft alles zoveel mogelijk gemeenschappelijk en al hebben ze bijna niets, iedereen is tamelijk gelukkig terwijl er tegelijk een niet uitgesproken angst heerst voor de familie in het thuisland… Wilhelm en Almah werken hard om hun leven op te bouwen. Ze krijgen kinderen en vergroten hun grondgebied. Als de oorlog voorbij is gaan veel families naar Palestina maar zij blijven waar ze zijn en settelen zich.
In dit boek zijn er meerdere vertellers, namelijk de schrijver en Wilhelm. Het is een historisch verhaal over een onderwerp dat ik nog niet eerder had gehoord, over de mogelijkheid dat Joden naar andere gebieden in de wereld werden gebracht om redelijk veilig te wonen.
Het eerste gedeelte van het boek vertelt over het leven in Wenen, de feesten, de rijkdom en het geluk. Ook gaat het over de veranderingen, de wanhoop en het ongeloof van veel Joden over het feit dat zij overal van beschuldigd en gehaat werden. En vervolgens beschrijft het de zware tijd onderweg naar de Dominicaanse Republiek. Daarna volgt de tijd van opbouw, nieuwe vriendschappen en verliezen. En ook de tijd van verdriet door de wetenschap dat er na de oorlog geen familie meer is, behalve de zus van Wilhelm die in New York woont.
De titel van het boek vind ik goed gekozen. Dat komt vooral doordat de hoofdpersonen nergens meer thuishoren, niemand hen meer herkent en het nieuwe land heel ver van het bekende thuisland is, waardoor de kans op terugkeer heel klein is geworden. Dat raakte mij in dit boek.

Er volgen nog twee delen:
– De Amerikaanse.
– Een mensenleven lang.

Door: Olga van Dongen